Friday, September 21, 2018

Mogadishu: University Student Killed in Her Class

Amina Hussein Hassan is mercilessly killed in her class, while listening to her lecturer's presentation at University of Somalia (UNISO) in Mogadishu, Somalia today.

It was April 16, in this year, when Ismail Addow, a lecturer of UNISO, was killed nearby the university.

On December 7, 2013, A Ugandan Lecturer was also killed in UNISO bus, minutes after she went away from UNISO Compass at Industrial St.

Likewise, on 21 August, 2013, a Swedish Ann Margareth Levih,  was wounded at UNISO minutes  after she presented a seminar for students in the university.

On April 6, 2014, Dr. Nafisa Hashi, a UNISO health scienice graduate, was killed nearby her house, minutes after 3 men entered her home and then took her out as they gunned her down.

Not only that this is against UNISO, but there are other attacks against university students, lecturers and staffs, which occurred in Mogadishu, Somaliya. 

A day before, Deeqa Dahir, a nine years old boarding student, was killed in Modadishu's safest area, KM4 Junction, when she was in her school bus to the boarding.

Tuesday, August 28, 2018

Caqabadaha Af Soomaaliga iyo Xarfahiisa!

Sida ay qoreen Gudigii Af Soomaaliga 1972-kii, ma jiro erey asalkiisu Soomaali yahay, oo ku dhamaada xarfaha "M, K, ama T". Haddii ereyo, asalkooda nooga yimid luuqado kale, lagu soo biiriyo af Soomaaliga waxaa la waafijinayaa dhaqanka (dhawaqa) luuqadda, oo haddii ay ku dhamaanayeen xarfahaas midkood waa laga badalayaa.

Tusaale, waxaa jiri kara ereyo badan, oo aan kasoo amaahanay Carabiga sida: مومنت, مسلمت, عباذة, قلم, علم, ادم. Dhamaan ereyadaas waxaa u dambeeya xarfaha af Soomaali ahaan u dhigan "t ama m", waxaana loo bedelaa "d" meeshii "t" ah ama "n" meeshii "m" ah. Waxaa la mid ah Ingiriiska, oo tusaale ahaan "Book" loo qoro af Soomaali ahaan "Buug".

Sidaas oo kale, ma jiro erey asalkiisu Soomaali yahay oo ku bilowda ama ku dhamaada xarafka "Kh". Ereyada asalkoodu Soomaaliga yahay ee uu ku jiro xarafkaas waxa uu soo geli karaa uun gudaha (bartamaha) ereyga, mana badna. Ereyo badan, oo asal ahaan Carabi ah, ayaa jiri kara, kuwaas oo ku bilaabanaya ama ku dhamaanaya xarafkaas, uuna afkeenu u qoro "Kh" dhamaad iyo bilowba.

Waxaa jira inuu afkeenu u baahan yahay hormarin, oo sida ay qabaan aqoonyahanno badan, waxaa loo kala duwi karaa ereyada isku dhigmada ah, laakiin kala dhihista ah, sida aysan isku dhawaaq u ahayn. Tusaale, waxaa la soo kordhin karaa shaqalo culus oo dhigmadooda lagu kala saarayo, taasoo aad u sahleysa inuu qofku fahmo qormada (jumlo iyo ereyba).

Tusaale: "waa inan qurxoon". Waa jumlo dhameystiran, haddana lama fahmi karo in qofka laga hadlayo uu yahay lab ama dhidig. Waxaa la mid ah "wuu duulay". Iyana lama fahmi karo inuu cirka (hawada) u kicitimay ama uu dagaal qaaday, maxaayeelay ereyga "duul" waxa uu, fal ahaan, yeeshaa labadaas micno (1. cir u kicitimid ama 2. dagaal qaadid).

Ka warran haddii, sida ay qabaan aqoonyahannada qaar, loo qoro "waa inån qurxoon", marka loola jeedo gabar; "waa inan qurxoon", marka loola jeedo wiil? Ama "wuu dúúlay" marka loola jeedo inuu dagaal qaaday ama "wuu duulay" marka loola jeedo inuu hawada sare aaday.

Sidaas oo kale, waxaa jira ereyo fara badan, oo ah "Isku Dhigis Kala Dhihis", waxaana lagu kala duwi karaa iyadoo lagu soo kordhiyo afka 10 shaqal oo culus 10-ka shaqal ee aan hadda isticmaalno, iyadoo 10-kaas shaqal ee la soo kordhinayo loo kala qeybinayo "5 Shaqal Dheer iyo 5 Shaqal Gaab".

Kaliya, waxaa, sida ay qabaan aqoonyahannada afka, lagu kala saarayaa waxa loo yaqaan COD KAC (Intonation), oo waxaa marka uu codka ereyada isku dhigmada ah kor ku dhamaado, marka la marayo shaqalka, loo dhaafayaa sida aan hadda u qorno, waxaase marka hoos uu kusoo dhamaado la isticmaalayaa shaqalka noo qoran oo kor looga sameynayo calaamad(o) kale, sida dhibic ama dhibco iwm, iyadoo loo kala eegayo "Shaqal Dheer iyo Shaqal Gaab", kaas oo noqonaya "Shaqal Culus".

Waxaa jira dooda kale, sida in af Soomaaliga laga saaro  xarfaha qaar ama lagu soo kordhiyo xarfo kale, oo aan u baahanahay, iyada oo la tixgelinayo inaan leenahay ereyo ama dhawaqyo aynaan hadda qori karin, laakiin aan ku macbileyno xarafka ugu dhaw ee ku jira xarfaha noo qoran, sida magacyada aan la baxno oo kale.

Samsam (Zamzam) ama Yaanyo (Nyaanyo) iyo Wan (Wañ) ama Yaanyuur (Nyaanyuur). "Wan" waxaa lehjadda Maay-ga lagu dhahaa Caano, laakiin sida hadda loo qoro waxay isku dhigmo yihiin laboodka idaha. "Yaanyo, Yaanyuur iyo Wan" waxay leeyihiin sanqo-ka-yeer, waxaana jira ereyo kale, oo la mid ah. Waxaa kale oo jira ereyada sida "saadaal, kadaloob, godob, gadaal iwm", oo aan dhamaantood ku macbileynay xarafka "d", balse dhawaaq ahaan u dhigma "saathaal, kathaloob, gothob, gathaal iwm"

Meelaha ay dooddu ka taagan tahay waxaa ka mid ah in wax laga beddelo Shaqal Dheerka sida "Soomaaliya", oo ay aqoonyahanno badan qabaan in loo qoro sidan oo kale "Sòmàliya". Waa shaqal gaabkii oo kor laga calaamadeeyey. Marka saas loo qoro waxaa koobmaya xarfaha ereyga, iyada oo firaaqa uu qaadanayana uu yaraanayo. Waxaa la mid ah Kaalay, Dagaal, Habeen, Wiil iwm oo loo qori karo Kàlay, Dagàl, Habèn, Wìl iwm.

Waxaa kaloo jirta in ay afyahannadeenu qaar hayaan dood ah in aan loo baahneen habka ay u dhigan yihiin xarfaha ka midka ah xarfaha afkeena sida "Kh, Sh iyo Dh", kuwaas oo ay qabaan in si kale loo dhigi karo. Waxay ku durayaan sida ay hadda u dhigan yihiin in uu xarafkiiba ka kooban yahay 2 xaraf, taas oo la maareyn karo, iyada oo la waafajinayo dhawaqyada ay hadda u taagan yihiin, hase ahaatee la isticmaalayo hal xaraf uun. Tusaale, V=Sh, P=Dh iyo Z=Kh, waxaana sidoo kale la isticmaali karaa xarfo kale, oo aan ahayn 2 xaraf oo u taagan dhawaqa hal xaraf.

Ha iskudayin inaad xarfahaan qaarkood ugu diido inaan lagu beddeli karin dhawaqyada ay xarfihii hore noo hayeen, maxaayeelay sida ay u dhawaaqaan marka ay, tusaale, ku jiraan Ingiriiska darteed. Bal eeg, X ama C dhawaqyada ay Ingiriiska ku metalaan kuma metalaan af Soomaaliga, kuwaana waa saas oo kale.

Doodda kale ee jirta ayaa ah in xarfaha laba jibaarma, si aan ahayn in isla xarafkii dib loo soo celiyo loo go'aamin karo in loo dhigo, si ereyga looga ilaaliyo inuu noqdo mid xarfa fara badan ka kooban, qormooyinkuna u noqdaan kuwo kooban. Dadka dooddan qaba waxay soojeedinayaan su'aal ah "Ka warran haddii la isticmaalo calaamad ah sida SHID-ka Carabiga iwm, oo lagu dul dhigayo xarafka, si looga badbaado in laba xaraf, oo isku mid ah, leys barbar dhigo?".

Waxaa jira qeyba kale, oo af Soomaaliga la xiriirta, muujinayana iney dhigmada afku qabyo tahay, una baayahan yahay hormarin, dib ayaanse idin kala wadaagi doonaa, Iinshaa Allaah.

Mahadsanidiin
Nuur Cali Faarax

Monday, August 27, 2018

I'm Disappointed But I Have My Own Fortune!

From 1990s, I have been restoring hope to myself I'll sooner get a peaceful life, people's government and prosperity of Somalia, my homeland. I have been dreaming for 28 years, but I just have the actuality of no remarkable achievement within 3 decades.

Every president says me "don't go abroad" meanwhile they never stay home after their presidency. I see a new and a brilliant life starts for them and for their families in abroad with unaccountable money of my nation, but I have no authority to criticize them with the looting they did to the national property, and they have no morality that makes them shy.

I have just realized what I have been watching as a Somalia has been mirage, but near by 30 years went. I am sure my leaders are happy to lead me, but are unwilling and have no capacity to make me whom I want to be. 

More than half of my life expectency went off and I'm with disappointment in my home. I'm waiting to end up my life with depression. I must point it sadness, because I have no an alternative. I've assumed this will be with me till here after, but Allah's mercy is always open to everyone in anytime and anywhere. I am sorry to reveal such emotion. Real Gloom!!!

Many Thanks
Noor Farah

Monday, March 9, 2015

“Ma Anaa Waalan Mise Cadan Ayaa Laga Heesayaa?”



Oraahbaa waxa ay ahayd “Ma anigaa Waalan Mise Cadanbaa Laga Heesayaa?” . Mudo dhawr iyo 10 sano ah markii uu dalku ka bixi waayay colaadda iyo dowlad la’aanta ayay ummaddu fekertoo waxa ay tiri waxaa meesha ka maqan aqoonyahankii.

Wax KMG ay Reer Galbeedka iyo dowladaha gobolkuba nala daba joogaan, waxaa ugu dambeyntii lasoo jeediyay inaan noqono dowlad rasmiya; waa tan keentay in la helo dowladda hada jirta ee ay Bulshada Caalamku aqoonsatay, inaguna aan ku raacnay.

Mid ka mid ah waxyaabaha xiisaha badan ayaa ah in ay dowladdani tahay Democracy oo macnaheedu yahay Xakunka waxaa leh dadka, waxaana ku hoos duugan inuu qof waliba xor yahay feker ahaan iyo habka uu u noolaanaayo.

Hase ahaatee waxaa cajiib ah in ay dowladdan tan iyo markii ay u timid ummadda ay shalayto la’aan had iyo goor ku dhiirato in ay Xuriyada Hadalka baqtiijiso; waxaana u daliil ah inta wariye ee ay xirtay, mudo aad u fara badanna xabsiga ku haysatay xakun la’aan, qalabka warbaahin ee ay damisay, xarumaha idaacadaha ee latagee la handaday ama go’aanada aan qorneen ee loogu yeerinayo warbaahinta waxa ay tabin karto iyo waxa ay ka tageyso.

Dowladdu ilaa iyo xad waxa ay ku guuleysatay in ay suxufiyiintu baqdaan, oo ay xakameeyaan fekerkooda ama qalinkooda, waxa ay qorayaana ay noqdaan kuwa aan ku gudaha u maquuraneen xogta xafiisyadeeda, si ceeb badan aan loo ogaan.

Maanta oo ugu dambeeysay waxa ay dowladdu ugu yeertay suxufiyiin xarunta madaxtooyada dalka ee Vila Somalia, si ay u tabiyaan Kaalmo la siiyay, hase ahaatee markii ay hawshaas soo dhamaatay waxaa uu mudane ka tirsan baarlamaanka oo joogay meel aan ka fogeen goobta ugu yeeray wariyayaashii joogay halkaas in ay ka tabiyaan cabasho.

Intii ay wadeen duubista hadalka Xildhibaankaas, oo lagu naaneeso Xildhibaan Kula Lihi, waxaa goobta yimid askari. Waxa uu garaacay suxufiyiintii, waxa uuna hantaatureeyay Xildhibaankii, isaga oo la wareegay qalabkii suxifiyiinta.

Wariyayaashii ayaa ragagaxay, oo mudo daqiiqado ah garan la’aa waxa laga doonayo iyo dhibaatada keenta in sidaas loola dhaqmo, waxaase saacado kadib loo sheegay in ay qalad in wareestaan xildhibaanka.
Waxaa markii loo cago jugleeyay kadib, la tirtiray wixii xog ahaa eek u duubnaa qalabka ay wateen, waana lasoo eryay markaas kadib.

Mardambe, oo aan Xildhibaanka dib u wareestay, ayaan ogaaday inuu xildhibaanku ka cabanayay protocol-ka Madaxtooyada oo adkeeyay in lala kulmo madaxweynaha dalka.

Hadii madaxtooyadii gudaheeda ay saas ku yeelayaan ciidamadu, banaanka maxay ku sameen karaan, waase yaabee dowladdu ma Militaribaa mise waa Rayid Democracy ah, hadii ay saas tahayse maxaa kala duway waxa u qoran, qowlkeeda iyo ficilkeeda. Anigu yaabayoo waxaan iri “Ma Anaa Waalan Mise Cadan Ayaa Laga Heesayaa?”

Wednesday, March 4, 2015

Guriceel Waa Lagu Hishii Rabaa



Wararka laga helayo degmada Guriceel ayaa sheegayaa in la filayo in galabta lagu hishiiyo qodobo ay ka wada hadalkoodu hada ka soconeyso degmada Guriceel ee gobolka Galgaduud.

Wasiirka Gaashaandhiga, Cabdul-Qaadir Sheekh Cali Diini, ayaa 3-dii maalin ee ugu dambeeysay waxa uu ku sugnaa halkaas, waxa uuna ila iyo maanta hadba kulamo guud iyo kuwo gaar gaar ahba la yeelanayay dhinacyada halkaas isku haya, sida ay ilo xog ogaal ahi ii sheegeen.

Ma jirto ilaa iyo hada qodobo si rasmiya la isku wada wafaqay, hase ahaatee waxaa la filayaa in hishiis buuxa laga gaaro colaada cidleysay Guriceel, ee muuqii magaaladaas ka dhigtay mid baqdin badan.

Suxufiyiinta ku sugan Guriceel, oo aan la xiriiray , ayaa ii sheegay in lagu wargeliyay in Galabta la siin doono xogta hishiiska wali qabyada ah, marka si rasmiya la iskula af-garto.

Waxyaabaha ugu muhiimsan ee la filayo in ay dhinacyad halkaas ku hishiiyaan ayaa la sheegayaa in ay ku jiri doonaan in lakala qaado ciidamada is hor fadhiya, loona ogolaado dadkii ka barakacay magaalada in ay dib usoo guryo-noqdaan iyo in ay 2-da dhinac mudo kooban si toos ah uga wada hadlaan qilaafka ka dhaxeeya oo ay soo afjraan farqiga kala geeyay.